Historia najnowsza

Mimo że Racibórz w wieku XIX był miastem o niemieckim charakterze etnicznym, to w II poł. tego wieku odrodził się tu istotny polski ośrodek kulturalny, obejmujący m.in. Towarzystwo Polsko-Górnośląskie (1886–1939) i Dom Polski "Strzecha". Wychodziły także polskie czasopisma, m.in. Nowiny Raciborskie (1889–1921). Polscy mieszkańcy brali udział we wszystkich trzech powstaniach śląskich.
Niekorzystne dla Polski proporcje etniczne potwierdziły się podczas plebiscytu z 1921 r., kiedy to w Raciborzu 9,13% uprawnionych oddało głos za Polską, natomiast 25.336 (87,98%) głosujących opowiedziało się za przynależnością miasta do Niemiec, w tym prawie 24% tzw. emigrantów plebiscytowych (ściągniętych na tereny plebiscytowe w celu podniesienia końcowego rezultatu; wniosek o prawo głosu dla emigrantów złożyła Polska, ale w praktyce znaczna większość z nich głosowała na Niemcy). Ostatecznie granica między Polską a Niemcami została wytyczona kilka kilometrów na wschód od miasta. Nadal utrzymywały się tu jednak ośrodki kultury polskiej (Dom Kultury Strzecha) oraz rozwijały się polskie organizacje i stowarzyszenia społeczne i gospodarcze, m.in. Związek Polaków w Niemczech, Spółdzielnia "Rolnik" i "Ogrodnik", Bank Ludowy.
W wyborach do Reichstagu 5 marca 1933 r. ponad 47% głosów w mieście otrzymała NSDAP. Tradycyjny, katolicki charakter miasta znalazł jednak swój wyraz w wysokim wyniku uzyskanym przez Partię Centrum (33%). W tym samym roku liczba mieszkańców Raciborza osiągnęła swój przedwojenny rekord – 51 680 osób. Prawie 92% z nich było katolikami, zaś jedynie niecałe 7% protestantami; stale zmniejszający się od XIX w. odsetek Żydów spadł do 1%.
W czasie wojny w Raciborzu pracowało osiem oddziałów roboczych jeńców wojennych: Francuzów, Brytyjczyków, Włochów i Rosjan. Istniały także ciężkie więzienie, obóz dla wysiedlonych Polaków (Polenlager 75) oraz trzy obozy pracy. Na początku 1945 r. można było zobaczyć kolumny więźniów ewakuowanych z obozów koncentracyjnych.
31 marca 1945 r. Racibórz został zdobyty przez wojska radzieckie. Miasto legło w gruzach, ok. 80% budynków mieszkalnych, zakładów przemysłowych i gmachów publicznych zostało zniszczonych, zarówno wskutek walk, jak i podpaleń dokonanych przez żołnierzy radzieckich. Po przejściu frontu w mieście znajdowało się zaledwie 3 tysiące mieszkańców. Liczba ta jednak stale powiększała się wskutek napływu przesiedleńców ze Wschodu, powrotu Raciborzan którzy uciekli przed zbliżającym się frontem oraz osiedlania się mieszkańców okolicznych wsi i miasteczek. Niemieccy mieszkańcy zostali po 1945 roku w większości wysiedleni do zachodnich Niemiec. Wiele spalonych i zniszczonych zabytkowych kamienic zostało po wojnie rozebranych a cegła z rozbiórki została wywieziona na odbudowę Warszawy. Na ich miejscu zbudowano socjalistyczne bloki lub pozostawiono luki w zabudowie co widoczne jest na wschodniej i północnej pierzei rynku ul. Mickiewicza i placu Długosza oraz ul Odrzańskiej. Pomimo tego zachowało się sporo obiektów zabytkowych. W pierwszym dziesięcioleciu po wojnie miasto zostało odbudowane, a następnie rozbudowane. Uruchomiono stare zakłady przemysłowe i budowano nowe, w latach 50. powstała Raciborska Fabryka Kotłów "Rafako" oraz rozpoczęto budować nowe osiedla mieszkalne. W 1975 r. do Raciborza wcielono sąsiednie wsie: Markowice, Sudół, Miedonię i Brzezie.
8 lipca 1997 miasto nawiedziła największa od stuleci powódź, która zalała ok. 60% miasta. Woda sięgnęła poziom 1046 cm, a stan alarmowy został przekroczony o 4,5 m. Straty mieszkańców i przedsiębiorców były ogromne.
21 czerwca 2001 Racibórz jako pierwsze miasto w Polsce i Europie otrzymało certyfikat ISO 14001 wprowadzając tym samym w gminie System Zarządzania Środowiskowego.

Wróć